Ngành Sầu Riêng Việt Nam 2025: Khủng Hoảng Xuất Khẩu và Thách Thức Chất Lượng

Ngày 11/5/2025 – Ngành sầu riêng Việt Nam, từng được mệnh danh là “trái cây tỷ đô”, đang đối mặt với khủng hoảng nghiêm trọng trong quý 1 năm 2025, khi sản lượng và kim ngạch xuất khẩu sụt giảm chưa từng có. Các yêu cầu kiểm soát chất lượng khắt khe từ thị trường Trung Quốc, cùng với những hạn chế trong chuỗi cung ứng và kiểm định, đã đẩy nông dân, doanh nghiệp, và ngành logistics vào tình thế khó khăn. Liệu đây là cơ hội để nâng cấp chất lượng hay gánh nặng cho ngành nông sản chủ lực này?

Xuất khẩu sầu riêng lao dốc

Theo báo cáo từ Bộ Nông nghiệp và Môi trường, trong quý 1/2025, khối lượng xuất khẩu sầu riêng chỉ đạt 26.800 tấn, giảm hơn 50% so với cùng kỳ năm 2024. Kim ngạch xuất khẩu lao dốc 61,1%, xuống còn khoảng 98 triệu USD. Đặc biệt, thị trường Trung Quốc – chiếm phần lớn xuất khẩu sầu riêng Việt Nam – ghi nhận mức giảm kỷ lục 78%, với giá trị chỉ còn 49,6 triệu USD.

Nguyên nhân chính của sự sụt giảm này là các quy định kiểm soát chất lượng mới từ Trung Quốc, tập trung vào dư lượng cadmium (một kim loại nặng) và chất vàng ô (chlorpyrifos). Việc kiểm tra 100% lô hàng đã kéo dài thời gian thông quan lên tới 7 ngày, gây đình trệ chuỗi cung ứng. Hơn 100 container sầu riêng Việt Nam đã bị từ chối nhập khẩu vào đầu năm 2025, làm gián đoạn nghiêm trọng hoạt động xuất khẩu.

Xem thêm: Trung Quốc cam kết không xuất khẩu ồ ạt hàng giá rẻ

Hệ lụy lan rộng đến thị trường nội địa. Tại Đồng bằng sông Cửu Long, giá sầu riêng giảm mạnh, chỉ còn 28.000–30.000 VNĐ/kg, thấp gần một nửa so với năm trước. Nông dân tại Đắk Lắk, nơi có diện tích sầu riêng lớn nhất cả nước (38.800 ha, sản lượng 316.000 tấn năm 2024), cũng lo ngại về vụ mùa 2025, dù cây sầu riêng hiện đang trong giai đoạn đậu quả non.

Thách thức kiểm soát chất lượng

Ông Vũ Đức Côn, Chủ tịch Hiệp hội Sầu riêng tỉnh Đắk Lắk, chia sẻ với VTC News rằng cộng đồng nông dân địa phương đang “rất lo ngại” trước tình hình này. Hiệp hội đã tổ chức hai cuộc họp trước Tết Âm lịch để thảo luận và đề xuất giải pháp. Một kiến nghị với sáu nội dung đã được gửi đến Bộ Nông nghiệp và các cơ quan liên quan, tập trung vào ba vấn đề chính:

1. Điều chỉnh nghị định thư xuất khẩu: Các thỏa thuận xuất khẩu sầu riêng tươi và đông lạnh cần được xem xét lại sau ba năm, nhằm phù hợp hơn với yêu cầu kiểm soát chất lượng hiện nay.
2. Đẩy nhanh cấp mã số vùng trồng: Việc cấp mã số vùng trồng và cơ sở đóng gói cần được thúc đẩy để tránh gian lận, đảm bảo truy xuất nguồn gốc.
3. Tăng cường cơ sở kiểm định: Hiện cả nước chỉ có khoảng 10 cơ sở kiểm định được Trung Quốc công nhận, gây khó khăn trong việc kiểm tra chất lượng kịp thời.

Ông Côn nhấn mạnh rằng cadmium là vấn đề đặc biệt đáng lo ngại. Hiệp hội đã phối hợp với Viện Khoa học Nông Lâm nghiệp Tây Nguyên để lấy mẫu phân tích dư lượng cadmium và chất vàng ô tại Đắk Lắk, với kết quả dự kiến trong 2-3 tháng tới. Sơ bộ, cadmium tại Tây Nguyên có thể thấp hơn miền Tây do đặc điểm thổ nhưỡng và phương thức canh tác, nhưng cần dữ liệu cụ thể để xác minh.

Tuy nhiên, Đắk Lắk hiện chưa có trung tâm kiểm định đạt chuẩn theo nghị định thư của Trung Quốc. Điều này buộc các lô hàng phải vận chuyển đến Hà Nội hoặc các cửa khẩu để kiểm tra, làm tăng chi phí và rủi ro bị từ chối. Một số doanh nghiệp đề xuất đầu tư cơ sở kiểm định tại địa phương (chi phí khoảng 10 tỷ VNĐ), nhưng rủi ro lớn là các cơ sở này cần được cả Việt Nam và Trung Quốc công nhận. Nếu bị đóng cửa, khoản đầu tư sẽ trở thành gánh nặng.

Xem thêm: Tìm hiểu tiêu chuẩn xuất khẩu Sầu Riêng sang Trung Quốc

Vai trò của ngành logistics

Ngành logistics, vốn đóng vai trò xương sống trong xuất khẩu sầu riêng, cũng chịu áp lực lớn. Các yêu cầu kiểm tra nghiêm ngặt kéo dài thời gian lưu kho, làm tăng chi phí lưu container và nguy cơ hư hỏng hàng hóa. Các doanh nghiệp logistics như HL Shipping cần điều chỉnh quy trình vận chuyển, đảm bảo điều kiện bảo quản lạnh và tuân thủ các tiêu chuẩn kiểm dịch quốc tế. Ngoài ra, việc thiếu cơ sở kiểm định tại chỗ đòi hỏi các công ty logistics phối hợp chặt chẽ với nông dân và cơ quan chức năng để tối ưu hóa chuỗi cung ứng.

Cơ hội giữa thách thức

Ông Đặng Phúc Nguyên, Tổng Thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam, nhấn mạnh rằng chất lượng là yếu tố sống còn để duy trì vị thế trên thị trường quốc tế. Ông kêu gọi kiểm soát chất lượng ngay từ vườn, xác định nguồn gốc cadmium (từ đất, nước, phân bón) để đưa ra biện pháp khắc phục. Ông cũng lưu ý rằng nông dân thường không cố ý sử dụng hóa chất vượt mức, mà đôi khi thiếu thông tin hoặc vô tình trồng trên đất nhiễm cadmium.

Dù đối mặt khó khăn, ngành sầu riêng vẫn có cơ hội. Với vụ thu hoạch tại Đắk Lắk dự kiến bắt đầu từ tháng 7/2025, sản lượng có thể đạt 400.000 tấn nếu không có biến động lớn. Thời gian này cho phép nông dân và doanh nghiệp chuẩn bị, từ nâng cấp kiểm định đến tìm kiếm thị trường mới. Tuy nhiên, cạnh tranh ngày càng gay gắt từ Thái Lan, Campuchia (vừa được cấp phép xuất sầu riêng tươi sang Trung Quốc), và các nước như Lào, Indonesia.

Hướng đi cho tương lai

Để vượt qua khủng hoảng, ngành sầu riêng Việt Nam cần hành động nhanh chóng. Các cơ quan chức năng nên ban hành tiêu chuẩn ngành rõ ràng, hỗ trợ nông dân tuân thủ yêu cầu quốc tế. Đầu tư vào cơ sở kiểm định tại các vùng trồng lớn như Đắk Lắk là cần thiết để giảm chi phí và thời gian vận chuyển. Đồng thời, đa dạng hóa thị trường, hướng đến Mỹ, châu Âu, hoặc Nhật Bản, sẽ giảm phụ thuộc vào Trung Quốc.

Ngành logistics cũng cần đổi mới, từ áp dụng công nghệ theo dõi nhiệt độ đến xây dựng chuỗi cung ứng linh hoạt hơn. Các công ty như HL Shipping có thể đóng vai trò dẫn đầu trong việc hỗ trợ nông dân và doanh nghiệp vượt qua các rào cản kỹ thuật, đảm bảo sầu riêng Việt Nam giữ vững danh hiệu “trái cây tỷ đô”.

Kết luận

Khủng hoảng xuất khẩu sầu riêng năm 2025 là hồi chuông cảnh báo cho ngành nông sản Việt Nam. Việc kiểm soát chất lượng không chỉ là thách thức mà còn là cơ hội để nâng cao uy tín trên thị trường toàn cầu. Với sự phối hợp giữa nông dân, doanh nghiệp, cơ quan chức năng, và ngành logistics, sầu riêng Việt Nam có thể vượt qua khó khăn và tiếp tục tỏa sáng.

HL Shipping cam kết đồng hành cùng ngành nông sản Việt Nam, mang sản phẩm chất lượng cao đến thị trường thế giới.